Subject: Linux Kurulumu , Komutlar, Özellikleri Tue Jun 15, 2010 1:17 pm
Linux Kurulumu
Günümüzdeki Linux kurulum CD’leri ile makinemize Linux kurmak çok zor de?il. Linux kurulumu s?ras?ndaki en büyük ve yeni kullan?c?lar?n en çok sorduklar? soru Linux'u nereye kuracaklar?. Anlat?labildi?i kadar basit ?ekilde bunu anlatmaya çal??al?m.
Öncelikle Linux'u kurabilmek için kendisine FAT sisteminden farkl? bir partisyon ay?rmam?z laz?m. Bu a?amada ?unun bilinmesi gerekir; Linux'u tek ba??na m? yoksa Windows ile beraber mi kullanaca??z? Her iki durumda da kar??la?aca??m?z problemler ve yapmam?z gerekenler biraz fark edecektir.
1. Linux'u Tek Ba??na Kurmak ve Kullanmak Elimizde temiz bir sabit disk (FAT oldu?u dü?ünülen) oldu?unu varsayal?m (yedeklerinin al?nm??). Bu diskimizin partisyonunu Linux için ayarlam?? ya da en az?ndan bo?altm?? olmal?y?z. Bu i?lemi bir kaç farkl? yoldan yapabiliriz. Ancak ?u durumda ba?ka bir i?letim sistemi dü?ünülmedi?i için bunu yapman?n en iyi yolu Linux CD’sini kullanmakt?r. Linux, kurulum CD’sini takt???n?zda sizden gerekli onay? alacak ve kuruluma geçecektir. Kurulum a?amas? her Linux da??t?m?nda farkl?l?k gösterdi?inden burada aç?klanmayacakt?r. Burada size diskinize Linux’un nas?l kurulmas? gerekti?i sorulacakt?r. Seçmeniz gereken ??k tüm partisyonlar? silip kendisini kurmas?d?r. Bundan sonras?n? Linux kendisi ayarlayacakt?r. Linux bölümlemesini otomatik olarak yapt?rman?z daha iyi olacakt?r. Yeni ba?layanlar manual bölümlemede zorluk çekebilirler. Görüldü?ü gibi ba?ka bir i?letim sisteminin yan?na de?il de kendi ba??na kurulan Linux pek de problem ç?kartm?yor.
2. Linux'u Ba?ka Bir ??letim Sisteminin Yan?na Kurmak ve Kullanmak Buradaki al?nacak en büyük önlem her ihtimale kar?? diskinizin yede?ini almakt?r. ?imdi Linux’u ba?ka bir i?letim sisteminin (buradaki Windows) yan?na nas?l kuraca??m?z? görelim. Öncelikle FAT sisteminin yan?na Linux için bölüm ay?rmal?y?z. Bu bölümü formatlanmam?? olarak b?rakabilece?imiz gibi Linux için ayarlamam?z da mümkün. Sonuçta diskimizin di?er i?letim sistemi için olan partisyonunu ve verilerimizi kaybetmek istemedi?imiz için bu i?lemi bir program arac?l???yla yapmal?y?z. Bu program fips adl? ücretsiz program olabilece?i gibi Partition Magic isimli (tavsiye edilen) ücretli program da olabilir. Partition Magic ile devam etti?imizi varsay?yoruz. Yine burada yap?lacak en mant?kl? i? FAT bölümden Linux için yeterince yeri ay?r?p formatlamadan b?rakmakt?r. B?rakal?m bu formatlama i?ini (yani kendisi için partisyon olu?turma) Linux kurulum s?ras?nda yaps?n. Partition Magic ile formatlamadan ay?rd???n?z yeri art?k Windows göremeyecektir. Fakat makinemizi Linux CD’si ile açt???m?zda Linux bu formatlanmam?? bölümü görüp bize bu "free" bölüme kendisini kurmak isteyip istemedi?imizi soracakt?r. ??in bu k?sm? çok önemlidir çünkü bu seçimi iyi yapmal?y?z. Di?er i?letim sisteminin partisyonuna dokunmak istemedi?imiz için kesinlikle "free" bölüme Linux’u kurmal?y?z. Di?er seçenekler: -Tüm Linux partisyonlar?n? sil -Tüm partisyonlar? sil (tek ba??na Linux kurulumu s?ras?nda seçilecek ??k) olacakt?r. Bizim ?u anda bu iki seçenekle de i?imiz yoktur. Evet bundan sonras?n? Linux yine kendisi yapacakt?r. Yine en büyük tavsiye otomatik bölümleme seçene?ini seçmenizdir.
Linux için bölümleme i?ini hallettikten sonra göreceksiniz ki Linux kurulumu en az Windows kadar basit ve rahat. Sadece kullanmak istedi?iniz Linux opsiyonunu seçin (bu genelde ?? ?stasyonu - Work Station olur) ve arkan?za yaslan?n. Kurulum problemsiz olarak bittikten sonra, sisteminizi yeniden ba?latt???n?zda kar??n?za gelecek olan LILO size hangi i?letim sistemini ba?latmak istedi?inizi sorulacakt?r. Windows ve Linux aras?nda bir seçim yapt?ktan sonra makinenizi açabilirsiniz.
NOT: Lütfen burada anlat?lanlar? yaparken veya anlat?mda ad? geçen programlar? kullan?rken dikkatli olun. Yapaca??n?z ufak bir hata verilerinizi bir daha dönü?ü olmadan kaybetmenize neden olabilir Ad?m Ad?m Linux Kurulumu, Ayarlar? ve Kullan?m?
Bu belge Linux yaz?l?m?n? popüler Slackware da??t?m? ile (sürüm 2.0.x) nas?l elde edip kurabilece?inizi anlat?r.
1. Giri?
Linux, UNIX'in 80x86 makineleri için tamamen ücretsiz olarak da??t?m? yap?lan bir türevidir. ?u an için çok geni? bir program yelpazesine, ki bunlara X Window, Emacs, TCP/IP baglant?lar? da dahil, sahiptir. Bu belge sizin daha önceden Linux hakk?nda bilgi sahibi oldu?unuz dü?ünülerek haz?rlanm??t?r.
1.1 Ek bilgi kaynaklar?
Linux hakk?ndaki temel bilgi kaynaklar?ndan birisi Linux CSS belgesidir. Bu belge
adresinde bulabilirsiniz. Linux Doküman Projesi da??t?m? tamamen ücretsiz belgelerden olu?maktad?r. ftp://ftp.metu.edu.tr/pub/linux/sunsite/docs/LDP adresinde bunlar?n ingilizce güncel sürümlerini bulabilirsiniz.
Ayr?ca bu belgeler hakk?ndaki di?er dü?ünce ve yorumlar?n?z? tr-ldp@metu.edu.tr listesine yazabilirsiniz. Listeye üye olabilmek için mesaj k?sm?nda , subscribe tr-ldp isim soyisim yaz?l? bir e-postay? listserv@metu.edu.tr adresine göndermeniz yeterlidir.
2. Donan?m Gereksinimleri
Bu konuda geni? bilgiyi yukar?da verilen adreslerden alabilece?iniz Linux Donan?m-NASIL belgesinde bulabilirsiniz. Donan?m ihtiyac? k?saca söyle özetlenebilir: Bir 386SX den Pentium'a kadar herhangi 80x86 uyumlu ISA, EISA veya VESA yerel veri yolunun kullanan bir makine (?imdilik) i?inizi yapar. ?u an için IBM PS/2 bilgisayarlarda kullan?lan Microchannel (MCA) mimarisi desteklenmiyor. Birçok PCI veri yolu desteklenmektedir (daha fazla bilgi için Linux PCI NASIL belgesine bak?n?z). Matematik i?lemcisine ihtiyaç duyulmamakla beraber sisteminizde matematik i?lemci olmas? i?lerinizi (örne?in X-term) h?zland?racakt?r.
REB (Rasgele Eri?imli Bellek,RAM) konusunda ise ?unlar söylenebilir:En az 4MB'a ihtiyac?n?z olacakt?r. Teknik aç?dan Linux 2MB bellek ile de çal??abilir ancak ço?u program (kurulum a?amas?nda dahi) 4MB isteyecektir. Tabii ne kadar çok belle?iniz olursa o kadar da rahat i?leyece?inizi de unutmay?n. Özellikle de X-Window kullanmay? dü?ünüyorsan?z sisteminizde en az 8, ideal (?imdilik) olarak da 12MB bellek bulunmas? iyi olacakt?r.
Birçok Linux uygulamas?n? çal??t?rabilmek için AT-standart denetleyicisi ile bir sabit diske ihtiyac?n?z olacakt?r. ?u anda tüm MFM, RLL ve IDE sürücu ve denetleyicileri desteklenmektedir. Ayr?ca birçok SCSI sürücü ve ba?da?t?r?c? (adapter) da desteklenmektedir. Bu konuda daha fazla bilgiyi Linux SCSI-NASIL belgesinde bulabilirsiniz.
Disket sürücu olarak 5.25" kullanabilirsiniz ama bugün ço?u programlar?n kurulum ve i?leme a?amas?nda 3.5" disket sürücüsü gerekmektedir. 5.25" disket sürücüler sadece Linux'un kurulumu ve de bak?m? için yeterli olabilir.
Ayr?ca sabit diskinizde bol miktarda bo? alan da gereklidir. Bu rakam kullanmay? dü?ündü?ünüz programlara de?i?iklik gösterir. Birçok programlar kurulum a?amas?nda 40 ile 80MB aras? bir sabit disk bo?lu?u gerektirir. Bu alan program, takas dosyas?, kullan?c?lar için gerekli bo?lu?u ve di?er gerekli dosyalari içermektedir.
Linux'u 10MB bir disk bo?lu?u ile çal??t?rabilirsiniz ama 100MB'l?k bir disk bo?lu?u Linux'u hakk?n? vererek kullanman?z için yeterlidir. ?leride bu konuya tekrar de?inilecektir.
Linux di?er i?letim sistemleri ile de çali?acakt?r; hatta Linux'ten DOS dosyalar?na eri?ip baz? programlar?n? çal??t?rabilirsiniz. K?saca diskinizi bölümlerseniz Linux di?er i?letim sistemleri ile ba??ms?z bir ?ekilde çal??abilir. Linux,Windows 3.1 gibi ba?ka bir i?letim sistemine ihtiyaç duymaks?z?n çal??abilir. Bu konulara daha sonra detayl? olarak de?inilecektir.
Monitör için de Hercules, CGA, EGA, VGA, veya SVGA ekran kartlar?ndan birini kullanabilirsiniz. Ba?ka bir deyi?le DOS alt?nda i?leyen bir ekran kart? Linux alt?nda da mutlaka i?ler. Ancak X-Window çal??t?rmay? dü?ünüyorsan?z baz? k?s?tlamalarla kar??la?acaks?n?z. Bu konu Linux XFree86-NASIL belgesinde ayr?nt?l? olarak anlat?lmaktad?r.
Ba?ka bir deyi?ler Linux'un minumum kurulum gereksinimleri herhangi bir MS-DOS veya MS-Windows sisteminden fazla olmayacakt?r (özellikle de Windows-95'ten). 386 veya 486,4MB'l?k bir sistem ile Linux'unuzu rahatça çal??t?rabilirsiniz. Bugüne kadar edinilen deneyimlere göre Linux 386/16 MHz h?zda bile rahatça çal??t?r?labilmektedir. Tabii X-Window veya yo?un i?lem gerektiren i?lerinizde bu rakamlar yetersiz kalacakt?r.
Yine de ne kadar güçlü bir sisteminiz olursa o kadar rahat çal??abilirsiniz.
3. Linux'un temini
Bu bölümde Linux'un hangi kaynaklardan elde edilebilece?i üzerinde durulacakt?r.
3.1. Linux da??t?m? hakk?nda
Linux'u kurmadan önce eri?ilebilenler aras?nda hangi sürümü kullanaca??n?za karar vermeniz gerekecektir. Linux tek bir kurum taraf?nda geli?tirilmedi?i için birçok farkl? sürümü bulunmaktad?r. Bunlar?n herbirinin kendine has özellikleri için ayr? belgeleri bulunmaktad?r.
Linux'un farkl? sürümleri çe?itli FTP servislerinde bulunmakla beraber posta arac?l??? ile de disket, kaset ve CD-ROM halinde elde edilebilir. Linux Da??t?m-NASIL belgesinde Linux sisteminin hangi FTP adreslerinden, ve posta ile nas?l elde edilebilece?i hakk?nda gerekli bilgiler bulunmaktad?r.
Bu NASIL belgesinde bahsedilen Linux sürümü Patrick J. Volkerding (volkerdi@mhd1.moorhead.msus.edu) taraf?ndan düzenlenmi?tir. Bu sürüm (tabii bu NASIL belgesi haz?rlan?rken) en güncel olanlardan birisidir. Bu sürüm X-Window, TeX ve di?er uygulama programlar?n? içermektedir. Slackware da??t?m? disk setlerinden olu?maktad?r. Bu tak?mlardan herbiri farkl? bir program grubu içermektedir. Örne?in 'd' seti derleyici ve di?er uygulama geli?tirme araçlar?n? içermektedir. Bu ayr?m ile ilgilendi?iniz alandaki programlar? sisteminize (sonra da) kurabilirsiniz.
Di?er Linux sürümleri hakk?nda daha detayl? bilgi LDP (Linux Belgeleme Projesi), Linux Installation and Getting Started dokümanlar?nda bulunabilir. Ayr?ca Dünya üstündeki çe?itli ülkelerde bu konu ile ilgili FTP sitelerinde bulunabilir. Türkiye'de bu esas olarak ftp://compclup.ceng.metu.edu.tr/pub/tr-ldp/NASIL adresinde Da??t?m-NASIL dosyas?ndan al?nabilir.
3.2. Slackware Disk Alani Gereksinimleri
Ne yaz?k ki, Slackware hangi setinin tam olarak ne kadar disk gereksinimi oldu?unu içermiyor ancak k?saca ?u örnek verilebilir: A disket setini tamamen kurmak için en az 7MB disk bo?lu?una ihtiyac?n?z olacakt?r. Ayr?ca (tahmini) herbir disket setinin 2-2.5MB disk bo?lu?una ihtiyac? olaca??n? söyleyebiliriz.
Disket serilerini a?a??daki gibi özetleyebiliriz:
A Temel Sistem: Bu set 1.0.9 Linux çekirde?i (Kernel) üzerinde yap?land?r?lm?? olan baz? temel programlar? çal??t?rmam?z? sa?lar. Bu çekirdek yeni bir dosyalama sistemi kullanmaktad?r (FSSTND).
Slackware'?n sadece bu bölümü 1.2MB'l?k disketlere s??abilecek ?ekilde haz?rlanm??t?r. Ancak Slackware'?n di?er bölümleri böyle de?ildir. Yine de Linux'unuzu kurup çal??t?rabilirsiniz.
AP Term, joe, jove, ghostscript, sc, bc, ispell ve yard?m dosyalar?n? içeren uygulama ve metin dosyas?.
D Program geli?tirme. GCC/G++/Objective C 2.5.8, make(GNU ve BSD), byacc, GNU bison, flex, 4.5.26 C kütüphaneleri, gdb, sürüm 1.0.9'?n çekirdek kaynak kodu, SVGAlib, ncurses, clisp, f2c, p2c, m4, perl ve di?er birçok program? içermektedir.
E GNU Emacs 19.25
F Çokca Sorulan Sorular-FAQ ve di?er yard?mc? belgeler.
I GNU yaz?l?m? için yard?m dosyalar?. Emacs ve info ile okunabilecek biçimde haz?rlanan ve birçok program hakk?nda bilgi içeren dosyalar.
N A? Yönetimi. TCP/IP protokolleri (ileti?im kurallar?) ,UUCP, mailx, dip, deliver, elm, pine, smail, cnews, nn, tin, trn ve di?er haberle?me araçlar? içeren set.
OOP Nesneye Yönelik Programlama. GNU Smalltalk 1.1.1, Smalltalk'?n X arabirimi (STIX)
Q Alpha çekirdek kaynak kodu (sürüm 1.1.18)
TCL Tcl, Tk, TclX, blt, itcl.
X Sürüm 2.1.1'in libXpm, fvwm1.20 ve xclock eklenmi? XFree86 taban sistemi.
Y Çe?itli oyunlar. BSD oyun koleksiyonu ve metin tabanl? terminaller için Tetris
Bu disk setlerinden sadece 'a' Linux için zorunludur. Fakat en az?ndan a, ap ve d setlerini yüklemeniz önerilir. X-Window çal??t?rmay? dü?ünüyorsan?z 'x' disketini de kurmal?s?n?z.
3.3 Slackware'?n Posta ile Temini
Slackware'? Internet yan?nda posta yolu ile de elde etmek mümkündür. Bu bölüm Internet üzerinden Slackware'?n elde edili?ini anlatmaktad?r.
Posta ile temin için gerekli adresler ftp://ftp.metu.edu.tr FTP sitesinde /pub/linux/sunsite/docs/HOWTO dizininde bulunabilir.
3.4 Slackware'?n Internet Üzerinden Temini
Slackware'?n Linux sürümü Dünya üstünde birçok FTP sitesinde tutulmaktad?r. Linux ********-ÇSS listesi Linux'un FTP sitelerinin adreslerini vermektedir. Türkiye'de ODTÜ FTP sitesinde bu dosyalar tutulmaktad?r.
Burda verilen ftp.cdrom.com adresi Slackware'?n resmi yans?s?d?r. Yine de ODTÜ yans?s? sürekli olarak güncellenmektedir (birkaç günlük aral?klarla). Internet üzerindeki trafi?i azalt?lmas?, maliyet ve zaman kayb? gibi konulardan dolay? Türkiye'deki yans?lar? kullanman?z önerilir.
3.4.1 Dosyalari indirme
Dosyalar? a?a??da listenen ftp servislerinden indirmelisiniz. Dosyalar? çekerken ikili modda almay? unutmay?n.
* Çe?itli BENIOKU dosyalar?n? ve SLACKWARE.SSS (S?kça Sorulan Sorular) gibi dosyalari her?eyden önce bir kez okuyunuz. Biliyorsan?z bile degi?iklikleri o?renmeniz gerekebilir. Bir ?eyler yapmaya u?ra??p yapamay?p yine dokuman? okumak zorunda kalabilirsiniz.
A?a??dakilerden dosyalardan birine ihtiyac?n?z olacak.(Bu dizinlerde bulunan READ.ME dosyas?nda, bootdisk imajlar?n?n en güncel hallerinin listesi vard?r.)
bare.gz Bu aç?l?? dosyas?nda sadece IDE disk sürücüleri vard?r. (SCSI , CD-ROM ve network deste?i bunda yoktur.) Bunu sadece IDE diskiniz varsa ve CD ya da a? üzerinden kurmayacaksan?z kullan?n.
xt.gz Bu aç?l?? disketinde sadece IDE ve XT sabit disk sürücüleri vard?r.
cd.gz IDE diskler ve SCSI olmayan CD'ler içindir. Bununla SCSI olmayan CD üzerinden kurmak için kullan?n.
cdscsi.gz IDE diskler, SCSI sabit diskler ve SCSI olmayan CD sürücülerini içerir.
scsi.gz IDE diskler, SCSI sabit disk ve SCSI CD sürücülerini içerir.
net.gzIDE sabit disk ve TCP/IP network deste?i vard?r. Bunu sadece yükleme i?ini network üzerinden NFS ile yapacaksan?z kullan?n.
scsinet.gz IDE ve SCSI sabit diskler, SCSI CD-ROM'lar ve a? deste?i içerir. Bunu bare.gz yada di?erleri size göre de?ilse ilk olarak denemelisiniz.
Makinan?z?n yap?s?na göre üsteki bootdisk imajlar?ndan sadece birine ihtayac?n?z olacak.
Makinaz?n üzerindeki donan?ma göre baz? çak??malar mümkün oldu?undan en ba?ta donan?m çak??malar?n? bulup düzenlemek yerine sadece önemli sürücülerin oldu?u bare.gz yada scsi.gz dosyalar?n?, e?er ba?ka sürücülere mutlaka ihtiyac?n?z yoksa kullanman?z? tavsiye ederim.
* Rootdisk : Buda yine yükleme s?ras?nda gerek olacak bir disket. T?pk? bootdisketinde oldu?u gibi 1.44 MB lik yada 1.2 MB'lik sürücü tipine göre rootdsks.144 ve rootdsks.12 dizinleri (directory'leri ) alt?nda bulacaks?n?z.
A?a??daki root disk görüntülerinden sadece birine ihtiyac?n?z olacak.
color144.gz : Renkli menülü bir kurulum diskidir. Pek çok kullan?c? bunu kullan?r.
umsds144.gz : Bununla diskinizi yeniden ay?rmaya gerek duymadan zaten bulunmakta olan MS-DOS dosya sisteminin üzerinde olan bir dizinin üzerine UMSDOS dosya sistemini kurman?z? saglayacakt?r. Bunun ne oldu?u yada nas?l yap?laca?? bu bölümde anlat?lmayacak ama daha sonra de?inilecek.
tty144.gz : 1.44 disket sürücüsü olan bilgisayarlar için bir yükleme disketidir. Tavsiye edilen color144.gz'i kullanman?zd?r ama sorunla kar??la?t???n?z takdirde bunu kullanabilirsiniz.
umsds12.gz : Ad?ndan tahmin edilebildi?i gibi 1.2'lik disket sürücüler için UMSDOS dosya sistemini içeren kurulum disketidir.
tty12.gz : Yine ad?ndan anla??ld??? 1.2 sürücüler için terminal görünü?lü kurum disketidir. tty144.gz için önerilenler 1.2 için de geçerlidir.
RAWRITE.EXE : Bu DOS program? bir dosyan?n içerisindeki do?rudan diskete yazar. Bunu yine bootdisk ve rootdisk görüntülerini diskete kaydetmekte kullanacaks?n?z. Bu program?n da install dizini alt?nda yada util dizini alt?nda olmas? muhtemeldir.
rawrite.exe : Bu program? DOS üzerinden bootdisk ve rootdisk olu?turmak için kullanman?z gerekecektir. E?er yak?n?n?zda disket sürücüsü olan bir linux varsa dd komutunu kullanarak görüntü dosyalar?n? diskete kaydedebilirsiniz. Nas?l yap?laca??n? dokümanlara (man) bakarak ya da bilen birine sorarak ö?renebilirisiniz.
slakware/a1, slakware/a2, slakware/a3 ve slakware/a4 dizinleri alt?ndaki dosyalar Slackware da??t?m?nda``a'' setinin dosyalar?d?r ve kurulum için gereklidir. Daha sonra bunlar? yükleme için disketlere kopyalayacaks?n?z. (yada sabit diskinizden de kurabilirsiniz) Unutmaman?z gereken bir ?ey var ki o da ; dosyalar? ait olduklar? dizinlerde tutmal?s?n?z.
Bu dosyalar? ftp ile çekerken eksik almamaya dikkat edin. ``mget *.*'' ?eklinde almak yerine ``mget * '' almak gerekir.
3.4.2 Kurulum Metodu
Slackware da??t?m? size çok çe?itli yükleme alternatifi sunar. En popüler yükeleme sistemi sabit disk üzerinden yüklemedir. Yine popüler olan di?er bir yükleme ?ekli ise disketlerle yüklemedir.
Ayr?ca Slackware'i; TCP/IP networku alt?nda NFS ile bindirerek (mount) de yapabilirsiniz. Bunun nas?l yap?labilece?i bu doküman?n?n kapsam? d???nda tutulmaktad?r. Bu nedenle bir ba?ka ``NASIL''doküman?nda kapsaml? anlat?lmaktad?r.
?imdi ilk olarak nas?l boot ve root disketlerinin haz?rlanaca?? anlat?lacak. Ard?nda sabit diskten yada disketten yükleme için neleri haz?r etmeniz gerekece?ini anlataca??z.
3.4.2.1 Boot ve Root Disketlerini Haz?rlama
Ne tür yükleme yaparaksan?z yap?n (Disketlerden, sabit diskten, NFS üzerinden) ilk olarak indirdi?iniz rootdisk ve bootdisk görüntülerinden rootdisk ve bootdisk olu?turman?z gerekecek. Bunun için RAWRITE.exe dosyas?n? kullanacaks?n?z.
RAWRITE.EXE ile görüntü programlar?n? diskete yazmak için formatl? 2 diskete ihtiyac?n?z olacak. Disketler üzerinde hatal? sektörlerin olmamas? için yeni disketler kullanman?z iyi olur. Her ?ey haz?r olunca;
C:>RAWRITE
komutunu verin. Size yaz?lacak dosyay? ve nereye yaz?lacag?n? soracakt?r. Burada yaz?lacak dosyan?n ismini (örnek olarak BARE.GZ) ve sürücünüzün ismini (örne?in A gireceksiniz. Bundan sonra seçti?iniz dosya blok blok diskete yaz?lacak. Bu i?lemi bootdisk'i olu?turduktan sonra rootdisk (örnek color.gz) için de tekrarl?yacaks?n?z. Bir de unutman?z gereken bir konu var - rawrite i?leminden sonra bu iki disket DOS taraf?ndan okunamayacakt?r. DOS'ta böyle bir hatayla kar??la??rsa?z ?a??r?p panik yapmay?n.
E?er sabit üzerinden kurulumu dü?ünüyorsan?z (ki diskete göre çok daha h?zl? ve güvenilir olacakt?r) diskinizde bir MS-DOS bölümü olmal?d?r. (Yani makinan?zda MSDOS i?letim sistemi olmal?)
Not: E?er slackware'i MSDOS bölümünden yüklemeyi dü?ünüyorsan?z, disk bölümünüzün DoubleSpace, Stacker yada bunlara benzer bir disk s?k??t?rma program? ile s?k??t?r?lm?? olmamas? gereklidir. ?u an için Linux s?k??t?r?lm?? MS-DOS bölümlerini okuyam?yor.
Dosyalar? sabit diske kopyalamak için bir dizin yarat?n.
C:>MKDIR SLACKWAR
Bu dizin alt?nda A1, A2 gibi kuraca??n?z setler için altdizinler açman?z gerekiyor. Bu altdizinlerin alt?na o dizinde bulunmas? gereken dosyalar? kopyalamal?, ya da ftp ile indirmelisiniz.
?imdi dosyalar? yükleme için haz?rs?n?z. ``Dosyalar? Yükleme'' bölümüne atlayabilirsiniz.
3.4.2.3 Disketlerden Yükleme
E?er Slackware'i sabit disk yerine disketlerden yüklemek istiyorsan?z indirdi?iniz her Slackware disketi için bir bo?, formatl?, high-density diskete ihityac?n?z olacak.
A seti (A1 den A4) hem 3.5'luk hem de 5.25'lik disketelere konabilmesine ra?men di?er setleri 3.5'luk disketler üzerinde olmak zorundad?r. E?er sadece 5.25 disket sürücünüz varsa ya birinden 3.5'luk sürücü ödünç al?n ya da bir önceki bölümde anlat?lan sabit diskten yüklemeyi uygulay?n.
Diskeleri olu?turmak için yapman?z gereken sadece Slackware dizininden disketlere kopyalama yapmak. Bunu dos'taki copy komutu ile
C:>COPY A1* A:
?eklinde yapabilirsiniz. Bu komutla A1 alt?nda bulunan tüm dosyalar? diskete kopyalam?? oldunuz. Bu i?lemi yüklenmesi gereken ya da yüklenmesini istedi?iniz tüm setler için tekrarlaman?z gerekecek.
Bu dosyalar üzerinde de?i?iklik ya da herhangi bir i?lem yapman?z gerekmiyor. Sadece yapman?z gereken onlar? DOS disketlerine kopyalaman?z. Slackware kurulumu s?ras?nda bunlar sizin kullanaca??n?z ?ekle otamatik olarak getirilecektir.
4. Yaz?l?m? Kurmak
Bu bölümde sisteminizi Slackware kurmak için nas?l haz?rlayaca??n?z ve nas?l kurulum yapaca??n?z? anlataca??z.
4.1. Yeniden Bölmeleme (Repartitioning)
Birçok sistemde, sabit sürücü MS-DOS, OS/2, vb. için önceden bölümlere adanm??t?r. Bu bölümleri Linux'a yer açmak için yeniden boyutland?rmal?s?n?z.
NOT: E?er umsdos rootdisklerinden birisini kullan?yorsan?z, Slackware'i MS-DOS bölümünüzde bir dizine kurabilirsiz. (Bu MS-DOS bölümünden kurulum yapmaktan farkl?d?r.) Bu durumda, MS-DOS bölümünde bir dizinin Linux dosyasistemi gibi davranmas?n? sa?layan "UMSDOS dosyasistemi"'ni kullan?rs?n?z. Böylece, sürücünüzü yeniden bölmelemeniz gerekmez.
Bu metodu kullanmay? sadece, sürücünüzde dört bölme varsa ve yeniden bölmeleme dert yarat?yorsa öneriyorum. Ya da Slackware'i, yeniden bölmelemeden önce denemek istiyorsan?z bu iyi bir yöntemdir. Ancak birçok durumda burada anlat?ld??? gibi yeniden bölümlemelisiniz. E?er UMSDOS kullanmay? planl?yorsan?z, tek ba??nas?n?z - burada detay?yla anlat?lmayacakt?r. ?u andan itibaren UMSDOS kullanmad???n?z? ve yeniden bölümlendirme yapaca??n?z? varsay?yoruz.
Bölme, sabit sürücünüzün bir i?letim sisteminin kullan?m? için ayr?lm?? bölümüdür. E?er sadece MS-DOS kuruluysa, sabit sürücünüzde büyük ihtimalle tek bölme, tamamiyle MS-DOS, vard?r. Bunula birlikte Linux kullanmak için sürücünüzü yeniden bölümle meniz gerekecek, öyleki MS-DOS için bir , Linux için bir (veya daha fazla) bölümünüz olsun.
Bölmeler üç çe?ittir: birincil, geni?letilmi?, ve mant?ksal. K?saca aç?klarsak, birincil bölmeler sürücünüzdeki dört ana bölmeden biridir. E?er bir sürücüde dörtten fazla bölmeye sahip olmak istiyorsan?z birçok mant?ksal bölme içerebilen geni bölme yaratman?z gerekiyor. Verileri do?rudan geni?letilmi? bölme üzerinde saklayamazs?n?z---sadece mant?ksal bölmeler için kutu olarak kullan?l?rlar. Bilgi sadece birincil ve mant?ksal bölmeler üzerinde saklanabilir.
Ba?ka bir ?ekilde aç?klarsak, birçok ki?i sadece birincil bölmeler kullan?r. Bununla birlikte e?er sürücü üzerinde dörtten fazla bölmeye ihtiyac?n?z varsa geni bölme yarat?rs?n?z. Logical bölmeler daha sonra geni?letilmi? bölmenin üzerinde yarat?l?r ve böylece her sürücü için dörtten fazla bölmeniz olur.
Bu arada Linux'u sisteminizdeki ikinci bir sürcüye kolayl?kla kurabilirsiniz. Sadece, Linux bölmeleri yarat?rken a?a??da detayl? ?ekilde anlat?ld??? gibi uygun ayg?t ismini belirtmeniz yeterlidir.
Sürücünüzü yeniden bölmelemeye dönersek: Bölmeleri yeniden boyutland?rmayla ilgili sorun bölmelerdeki verileri silmeden bu i?i kolayca yapman?n bir yolu olmay???d?r. Bu sebeple sisteminizin tümden yede?ini alman?z gerekecek. Bir bölmeyi yeniden bo yutland?rmak için basitce bölmeyi (veya bölmeleri) siler ver daha küçük boyutlarla yeniden yarat?r?z.
NOT: MS-DOS için FIPS isimli, diskteki bilgilere zarar vermeyen bir disk yeniden bölmeleyicisi mevcut. sunsite.unc.edu'da /pub/Linux/system/Install dizininde bulabilirsiniz. FIPS, bir disk optimizer (Norton Speed Disk vb.) ve biraz ?ansla MS-DOS bölmelerinizi üzeri ndeki verileri yoketmeden boyutland?rabilmelisiniz. Yine de bunu denemeden önce sisteminizin tümden yede?ini alman?z önerilir.
E?er FIPS kullanm?yorsan?z, bölmeleri de?i?tirmenin klasik yolu FDISK program?d?r. Örne?in, MS-DOS'a adanm?? 80 meg sabit sürücünüz oldu?unu varsayal?m. bunu ikiye bölmek istiyorsunuz---40 meg MS-DOS, 40 meg Linux için. Bunu yapmak için, MS-DOS alt?nda FDISK'i çal??t?r?r, 80 meg MS-DOS bölmesini siler ve onun yerine 40 meg MS-DOS bölmesi yarat?rs?n?z. Daha sonra yeni bölmeyi formatlayabilir, yedeklerden MS-DOS yaz?l?mlar?n? yeniden kurars?n?z. Sürücü üzerinde 40 meg bo? kald?. Daha sonra Linux bölümünü sürücünün kullan?lmayan alan?nda yarat?rs?n?z.
K?saca MS-DOS bölmelerini FDISK ile yeniden boyutland?rmak için :
1. Sisteminizin tümden yede?imi al?n.
2. FORMAT /S A:
komutunu kullanarak MS-DOS aç?l?? disketi yarat?n.
3. FDISK.EXE, FORMAT.COM ve di?er i?inize yarayacak dosyalar? (Örne?in sisteminizi yedekten eski haline getirecek yard?mc? programlar) bu diskete kopyalay?n.
4. Sisteminizi bu disketten aç?n.
5. FDISK'i de?i?tirmek istedi?iniz sürücüyü belirterek (mesela C: veya D çal??t?r?n.
6. FDISK menü seçeneklerini kullanarak boyutland?rmak istedi?iniz bölmeleri silin. Bu etkilenen bölmeler üzerindeki tüm verileri yok edecektir.
7. FDISK menü seçeneklerini kullanarak bu bölmeleri daha küçük boyutlarla yeniden yarat?n.
8. FDISK'den ç?k?n ve yeni bölmeleri FORMAT komutunu kullanrak yeniden formatlat?n.
9. Orjinal dosyalar? yedekten geri yükleyin.
MS-DOS FDISK size "mant?ksal DOS sürücüsü" yaratma seçene?i verecektir. Logical DOS sürücüsü yaln?zca sabit sürücünüz üzerinde bir mant?ksal bölmedir. Linux'? mant?ksal bölme üzerine kurabilirsiniz ama o mant?ksal bölmeyi MS-DOS FDISk ile yaratmak istemiyorsunuz. O zaman, e?er ?u an için bir mant?ksal DOS sürücüsü kullan?yor, ve onun yerine Linux kurmak istiyorsan?z, mant?ksal sürücüyü MS-DOS FDISK ile silmeli ve (daha sonra) yerine Linux için mant?ksal partition yaratmal?s?n?z.
OS/2 ve di?er i?letim sistemleri için kulln?lan mekanizmada benzerdir. Detaylar için o i?letim sistemleriyle ilgili dökümanlara bak?n?z.
4.2. Linux için bölmeler yaratmak
Sürücünüzü yeniden bölmelendirdikten sonra Linux için bölmeler yaratman?z gerekir. Bunun nas?l yap?laca??n? aç?klamadan once, Linux alt?nda bölmeler ve dosyasistemleri hakk?nda konu?aca??z.
4.2.1. Dosyasistemleri ve takas alan? (swap space)
Linux, Linux yaz?l?m?n?n kendisini tutacak olan kök dosyasistemi için, en az bir bölme ister.
Dosyasistemini Linux için formatlanm?? bir bölme olarak dü?ünebilirsiniz. Dosya sistemleri dosyalr? tutmak için kullan?l?r. Her sistem en az?ndan kök dosyasistemine sahip olmal?d?r. Ancak birçok kullan?c? birden fazla dosyasistemi kullanmay? tercih eder - dizin a?ac?n?n her önemli bölümü için bir tane. Örne?in, /usr dizini alt?ndaki dosyalar? tutmak için ayr? bir dosyasistemi yaratmak isteyebilirsiniz. (UNIX sistemlerinde dizinleri belirtmek için MS-DOS'da kullan?lan ters bölü "" yerine bölü "/" kullan?l?r) Bu durumda hem root dosyasistemi hem de /usr dosyasisteminiz olur.
Her dosyasistemi kendine ait bir bölme ister. Bundan dolay?, root ve /usr dosyasistemlerinin ikisinide kullan?yorsan?z, iki Linux bölmesi yaratman?z gerekecek.
Ek olarak birçok kullan?c? sanal haf?za olarak kullan?lan takas bölmesi yarat?r. E?er makinan?zda 4 megabyte haf?za ve 10 megabyte takas bölmesi varsa Linux söz konusu oldu?unda 14 megabyte sanal haf?zan?z vard?r.
Takas alan? kullan?rken, bir seferde daha fazla uygulama çal??man?z? sa?layacak ?ekilde Linux kullan?lmayan sayfalar? haf?zadan diske ta??r. Ancak, takas i?lemi genelde yava? oldu?undan gerçek fiziksel haf?zan?n yerini dolduramaz. Ama çok fazla haf?za isteyen uygulamalar (X Window System gibi) e?er yeteri kadar fiziksel haf?zan?z yoksa takas alan?na bel ba?lar.
Neredeyse tüm Linux kullan?c?lar? takas bölmesi kullan?r. E?er 4 megabyte veya daha az haf?zan?z varsa, takas alan? yaz?l?m? kurmak için gereklidir. Çok miktarda fiziksel haf?zan?z olmad??? sürece takas bölmesi yaratman?z? ?iddetle öneriyoruz.
Takas bölmenizin boyutu ne kadar sanal belle?e ihtiyac?n?z oldu?una ba?l?d?r. Genelde toplam olarak 16 megabyte sanal belle?iniz olmas? önerilir. Bundan dolay?, e?er 8 meg fiziksel haf?zan?z varsa 8 megabyte takas bölmesi yaratmak isteyebilirsiniz. Ancak takas bölmeleri 128 megabytedan daha büyük olamaz. E?er 128 megabytadan daha büyük takas alan? gerekiyorsa birden fazla takas bölmesi yaratmal?s?n?z. Toplam 16 tane takas bölmeniz olabilir.
4.2.2. Kurulum disketinden aç?l??
4.2.2.1 Donan?m parametrelerini belirtme
?lk ad?m Slackware bootdiskden aç?l?? yapmakt?r. Sistem aç?ld?ktan sonra ?u mesaj? göreceksiniz:
Welcome to the Slackware Linux 2.0.0 Bootkernel disk!
Burada Linux çekirde?ini yüklemeden önce, SCSI denetleyicinizin IRQ , haf?za adresi veya sürücü özellikleri gibi çe?itli donan?m parametrelerini belirtme hakk?na sahipsiniz. Bu Linux'?n SCSI denetleyicinizi veya sabit sürücü özelliklerini tan?yamamas? gibi durumlarda gereklidir.
Gerçekte, birçok BIOS-suz SCSI denetleyici yükleme s?ras?nda port adresini ve IRQ'yu belirtmenizi ister. Benzer ?ekilde IBM PS/1, ThinkPad ve ValuePoint makinalar? sürücü özelliklerini CMOS'da saklamaz Bunu yükleme esnas?nda belirtmelisiniz.
Çekirde?i özel parametre girmede yüklemeyi denemek isterseniz aç?l?? isteminde (boot prompt) sadece enter tu?una bas?n.
Sistem boot ederken mesajlar? izleyin. E?er bir SCSI denetleyiciniz varsa, bulunan SCSI host listesini görmelisiniz. E?er,
SCSI: 0 hosts
mesaj?n? görürseniz SCSI denetleyiciniz bulunamam?? demektir ve bu durumda a?a??daki i?lemleri uygulamal?s?n?z.
Di?er yandan, her?ey yolunda giderse ve donan?m?n?z tan?nm?? gözüküyorsa "Rootdisk'i yükleme" bölümüme geçebilirsiniz.
Donan?m bulmaya zorlamak için uygun parametreleri a?a??daki sözdizimini kullanarak aç?l?? isteminde girmelisiniz:
ramdisk
Mevcut olan parametrelerden en yayg?n olan birkaç? söyle:
* silindir, kafa, sektör sürücü özelliklerini belirtin. IBM PS/1, ValuePoint ve ThinkPad gibi sistemler için gereklidir. Örne?in, e?er sürücünüzde 683 silindir, 16 kafa ve her iz için 32 sektör varsa
ramdisk hd=3D683,16,32
* memddr,irq BIOS-suz Future Domain TMC-8xx SCSI denetleyici için adres ve IRQ belirtin. Örne?in,
ramdisk tmc8xx=3D0xca000,5
16'l?k sistemde verilen de?erler için 0x öneki kullan?lmal?d?r. Bu sonraki tüm seçenekler için geçerlidir.
* memaddr,irq BIOS-suz Seagate ST0-2 denetleyici için adres ve IRQ belirtin.
* memaddr,irq BIOS-suz Trantor T128B denetleyici için adres ve IRQ belirtin.
* port,irq,dma Genel NCR5380 denetleyici için port,IRQ ve DMA belirtin.
* port,irq,scsi_id,1 BIOS-suz AIC-6260 denetleyici için port, IRQ ve SCCI ID belirtin. Bu Adapted 1510, 152x ve SoundBlaster-SCSI denetleyicilerini kapsar.
Bunlar?n tümü için, "ramdisk" ve ard?ndan kullanmak istedi?iniz parametreleri girmelisiniz.
E?er bu yükleme seçenekleri hakk?nda sorular?n?z varsa lütfen herhangi bir Linux FTP ar?ivinde (veya bu dokuman? ald???n?z yerde) yer alan Linux SCSI-Nas?l dosyas?n? okuyunuz. SCSI Nas?l'da Linux SCSI uyumlulu?u çok daha detayl? ?ekilde aç?klanm??t?r.
4.2.2.2. Rootdisk'i yükleme
Kernel'i boot ettikten sonra, Slackware root disk'ini girmeniz istenecek:
Please remove the boot kernel disk fropm your floppy drive, insert a disk to be loaded into ramdisk, and press [enter] to continue.
Bu noktada bootdiski sürücüden ç?karmal? ve rootdiski yerle?tirmelisiniz. Devam etmek için enter tu?una bas?n.
Rootdisk hafizaya yuklenecek ve sisteme giri? istemcisiyle kar??la?acaks?n?z. "root" olarak sisteme girin.
slackware login: root #
4.2.3. fdisk kullan?m?
Sabit diskinizde Linux bolümü yaratmak için "fdisk" program?n?n Linux sürümünü kullanaca[?z. Root olarak ba?land?ktan sonra ?u komutu kullan?n.
fdisk
Burada , Linux bölümünü yaratmak istedi?iniz sürücünün ad?d?r. Sabit sürücü adlar? ?unlard?r:
* /dev/hda Birinci IDE sürücüsü
* /dev/hdb ?kinci IDE sürücüsü
* /dev/sda Birinci SCSI sürücüsü
* /dev/sdb ?kinci SCSI sürücüsü
Örne?in birinci SCSI sürücüsünde Linux bölümü yaratmak istiyorsan?z ?u komutu kullan?n.
fdisk /dev/sda
E?er "fdisk" 'i herhangi bir seçenekle beraber kullanm??saan?z "fdisk /dev/hda" yazm?? say?l?rs?n?z.
Linux bölümünü sisteminizdeki ikinci sürücüde yaratmak istiyorsan?z fdiski çal??t?r?rken seçenek olarak sadece, IDE sürücüler için /dev/hdb, SCSI sürücüler için de /dev/sdb belirtin.
Linux bölümlerinizin hepsi ayn? sürücü üzerinde olmak zorunda de?ildir. Örne?in kök dosyasistemi (filesystem) bölümünü /dev/hda üzerinde, takas (swap) bölümünü de /dev/hdb üzerinde yaratmak isteyebilirsiniz. Bunu gerçekle?tirmek için fdisk'i her bir sürücü için birer defa çal??t?rman?z yeterli olacakt?r.
Fdisk'in kulan?m? gayet kolayd?r. "p" komutu sabit diskinizin ?u andaki bölümlenme tablosunu gösterir. "n" komutu yeni bir bölüm yarat?r ve "d" komutu da bir bölümü siler.
Linux'ta bölümler ait olduklar? sürücünün ad? taban olarak adland?r?lm??t?r. Örne?in /dev/hda sürücüsündeki ilk bölüm /dev/hda1, ikinci bölüm /dev/hda2 gibi. E?er herhangi bir mant?ksal bölümünüz varsa onlar da /dev/hda5'ten ba?layarak /dev/hda6, /dev/hda7 gibi artarak adland?r?lm??t?r.
NOT: Linux d???ndaki i?letim sistemlerinin bölümlerini Linux'un fdisk sürümünü kullanarak yaratmamal? veya silmemelisiniz. Yani MS-DOS sistemine ait bölümler? Linux'un fdisk sürümüyle yaratmamal? veya silmemelisiniz; bunun yerine MS-DOS'un FDISK sürümünü kullanmal?s?n?z. E?er MS-DOS bölümünü Linux'un fdisk sürümüyle yaratmaya çal???rsan?z, küçük bir ihtimalle de olsa MS-DOS bu bölümü tan?mayabilir ya da sistem aç?lmayabilir.
Fdisk'in kullan?m?na bir örnek verelim. 61693 blok kullanarak yaratt???m?z tek bir MS-DOS bölümü var ve diskin geri kalan? Linux için bo? durmakta. (Linux alt?nda bir blok 1024 baytt?r. Dolay?s?yla 61693 bayt 61 megabayt civar?ndad?r). Biri takas bölümüne, di?eri ise kök dosyasistemi'ne ait olmak üzere iki Linux bölümü yarataca??z.
?lk olarak ?u andaki bölümlenme tablosunu görmek için "p" komutunu kullanaca??z. Görülebilece?i üzere /dev/hda1'de (/dev/hda daki ilk bölüm) 61693 blokluk bir DOS bölümü.
------------------------------------------------------------ ---------- Command (m for help): p Disk /dev/hda: 16 heads, 38 sectors, 683 cylinders Units = cylinders of 608 * 512 bytes
Device Boot Begin Start End Blocks Id System /dev/hda1 * 1 1 203 61693 6 DOS 16-bit >=32M
Command (m for help): ------------------------------------------------------------ ----------
Bu ad?mdan sonra yeni bir bölüm yaratmak için "n" komutunu kullanaca??z. Linux kök bölümü 80 megabayt boyutunda olacak.
------------------------------------------------------------ ---------- Command (m for help): n Command action e extended p primary partition (1-4) p ------------------------------------------------------------ ----------
Burada bize geni?letilmi? mi yoksa birincil bir bölüm mü yarataca??m?z soruldu. Bir çok durumda e?er ki dört bölümden fazla kullanmayacaksan?z birincil bölüm kullanmak isteyeceksiniz. Daha fazla bilgi için yukar?daki "tekrar bölümlendirme" konusuna bak?n?z.
------------------------------------------------------------ ---------- Partition number (1-4): 2 First cylinder (204-683): 204 Last cylinder or +size or +sizeM or +sizeK (204-683): +80M ------------------------------------------------------------ ----------
?lk silindir bir önceki bölümün bitti?i yerden sonra ba?lamal?d?r. Bu durumda, /dev/hda1 203'üncü silindirde bitti. Dolay?s?yla yeni bölümümüz 204'üncü silindirden ba?lamal?d?r.
Görülebilece?i gibi e?er "+80M" yaz?m ?ekli kulan?l?rsa, bu 80 megabaytl?k bir bölümü simgeler. Benzer biçimde "+80K" da 80 kilobaytl?k bir bir bölümü ve "+80" de 80 baytl?k bir bölümü simgeleyecektir.
------------------------------------------------------------ ---------- Warning: Linux cannot currently use 33090 sectors of this partition ------------------------------------------------------------ ----------
E?er bu uyar?y? görürseniz, gözard? edebilirsiniz. Bu uyar?n?n nedeni eski Linux dosyasistemlerinin 64 megabaytla s?n?rl? olmas?d?r. Ancak yani dosyasistemlerinde bu yoktur. Dört terabayt genisliginde bölüm yaratmak olanakl?d?r.
Bundan sonra /dev/hda3'te 10 megabaytl?k bir de?i?-toku? bölümü yarataca??z.
------------------------------------------------------------ ---------- Command (m for help): n Command action e geni p primary partition (1-4) p
Partition number (1-4): 3 First cylinder (474-683): 474 Last cylinder or +size or +sizeM or +sizeK (474-683): +10M ------------------------------------------------------------ ----------
Bölümlenme tablosunu tekrar görüntüleyelim. Bu bilgileri, özellikle her bölümün geni?li?ini bir yere kaydetmeyi unutmay?n. Bu bilgilere daha sonra ihtiyac?n?z olacak.
------------------------------------------------------------ ---------- Command (m for help): p Disk /dev/hda: 16 heads, 38 sectors, 683 cylinders Units = cylinders of 608 * 512 bytes
Device Boot Begin Start End Blocks Id System /dev/hda1 * 1 1 203 61693 6 DOS 16-bit >=32M /dev/hda2 204 204 473 82080 83 Linux native /dev/hda3 474 474 507 10336 83 Linux native ------------------------------------------------------------ ----------
Dikkat ederseniz takas için ay?rd???m?z yerde "Linux native" yazmakta. Bu bölümün tipini "Linux swap" yapaca??z ve bu sayede kurma program? da bu bölümü do?ru tan?m?? olacak. Bunu gerçekle?tirmek içinfdiskin "t" komutunu kullanaca??z.
------------------------------------------------------------ ---------- Command (m for help): t Partition number (1-4): 3 Hex code (type L to list codes): 82 ------------------------------------------------------------ ----------
E?er kod tiplerini listelemek için "L" komutunu kullan?rsan?z, göreceksiniz ki 82 Linux takas bölümünün kodudur.
De?i?iklikleri kaydedip fdiskten ç?kmak için "w" komutunu kullan?n. De?i?iklikleri KAYDETMEDEN fdiski terketmek için de "q" komutunu kullan?n.
Fdiskten ç?kt?ktan sonra de?i?ikliklerin etkin hale geçmesi için sistem sizden, sistemi ba?tan yüklemenizi isteyebilir. Ancak genelde fdiski kulland?ktan sonra sistemi ba?tan yüklemeye hiç gerek yoktur çünkü "Slackware" da??t?m?ndaki fdisk sürümü de?i?iklikleri sistem tekrar yüklenmeden etkin hale geçirecek kadar ak?ll?d?r.
4.3 Takas bölümünün haz?rlanmas?
4Mb veya daha az ana haf?zan?z varsa, fdisk yard?m?yla takas bölümü ay?r?n ve kurulumdan önce aktif hale getirin. E?er 4Mb'dan fazla ana haf?zas? olan bir bilgisayar üzerinde çal???yorsan?z takas bölümünü sadece ay?r?n, formatlama ve aktif hale getirme i?lemlerine gerek yoktur. Kurulum esnas?nda 'out of memory' hatas? ile kar??la??rsan?z bir takas bölümünü aktif hale getirip tekrar a?lamal?s?n?z.
Bir takas bölümünü olu?turmak için a?a??daki komutu kullanabilirsiniz:
# mkswap -c
Yukar?da "bölüm", herhangi bir disk bölümünü (örne?in /dev/hda3), "boyut" ise sözkonusu disk bölümünün blok cinsinden büyüklü?üdür. Örne?in, /dev/hda3 disk bölümü üzerinde 10336 blokluk bir takas alan? b?rakmak için,
# mkswap -c /dev/hda3 10336
yaz?l?r. -c seçene?i yard?m?yla disk üzerindeki bozuk bloklar?n tespiti ve bir daha kullan?lmamak üzere i?aretlenmesi mümkün olur. Disk bölümü üzerinde takas i?lemini ba?latmak için ?u komut kullan?l?r:
# swapon
Örnek olarak, takas alan?m?z /dev/hda3 bölümü üzerinde ise ,
# swapon /dev/hda3
yaz?l?r. ?u andan itibaren 10Mb büyüklü?ünde ek takas haf?zam?z vard?r.
4.4 Yaz?l?m?n yüklenmesi
Slackware da??t?m?n?n yükleme i?i gayet kolayd?r. Setup komutu yard?m?yla linux yüklemek için tüm i?lemler yap?labilir.
Bu andan itibaren ekrana renkli bir menü gelecek . Ok tu?lar? yard?m?yla menüdeki s?ray? takip edebilirsiniz.
1. Addswap : fdisk ile ay?rd???n?z takas bölümünü uygun ?ekilde formatlar ve bu bölümü kullan?ma açar. Setup yaz?l?m? hangi disk bölümünün takas bölümü olarak kullan?ld???n? otomatik olarak bulacakt?r. Daha sonra (e?er daha önce formatlamam??san?z) sözkonusu alan? formatlayacak ve bu takas alan?n? sistem belle?ine ekleyecektir.
2. Source : Bu menü linux da??t?m?n?n nerede aranmas? gerekti?ini belirler. Burada birden çok seçim kar??n?z ç?kacakt?r. Disketten kuracaksan?z, hangi disket sürücü kullanaca??n?z sorulacakt?r. Sabit disk üzerinden kurmay? planl?yorsan?z, linux da??t?m?n?n hangi disk bölümünde oldu?unu yazmal?s?n?z. CDROM yard?m?yla kurulum esnas?nda, da??t?c? firman?n verdi?i dokümanlardan yararlan?n.
3. Target : LINUX'un hangi bölüme yüklenece?ini belirler. Bu menüye girildi?i zaman LINUX'un disk format?na (ext2) sahip tüm disk bölümleri gösterilecek ve içlerinden hangisine LINUX kurulmas? istenece?i sorulacakt?r. Bu a?amadan sonra o disk bölümü, kullan?c? isterse formatlanacakt?r. Burada iki format secene?i vard?r. Bu seçeneklerin ikincisinde disk önce hatalar için tarancak daha sonra formatlanacakt?r. E?er LINUX disk format?nda ba?ka bölümler varsa bu bölümlerin kullan?lmas?n?n istenip istenmedi?i sorulacakt?r. Bu sayede diskhiyerar?isinin herhangi bir k?sm?n? bu ek disk bölümleri üzerine kurmak mümkündür. Son olarak LINUX taraf?ndan desteklenen ba?ka disk bölümleri varsa (Örne?in DOS) bu bölümlere LINUX alt?ndan eri?im yap?lmas?n?n istenip istenmedi?i sorulacak ve bu bölümler için hiyerar?i içerisinde bir dizin atanmas? istenecektir.
4. Disksets : Yukar?daki seçenekleri girdikten sonra s?rada yüklemeniz gereken disket serileri vard?r. Setup, ne tür bir kurulum metodu izleyece?inizi sorar. E?er profesyonel bir kullan?c? de?ilseniz 'normal' metodu seçin.
Sistem, her disk serisini tarayacak ve yaz?l?m? kuracakt?r. Her paket için ekranda bir pencere aç?lacak ve paket hakk?nda bilgi verilecektir. Sistem için gerekli tüm paketler kurulacak ve gerekli olmayanlar için kullan?c?dan onay istenecektir.
Kurulum esnas?nda olu?abilecek hata mesajlar?na kar??n uyan?k olun. En çok kar??la?aca??n?z hata mesaj? 'device full' mesaj? olup sabit diskte yer kalmad???n? belirtir. Bu gibi durumlarda setup komutundan ç?k?n (control-c yard?m?yla) ve daha az paket seçerek kuruluma tekrar ba?lay?n. Di?er bir seçenek te fdisk yard?m?yla sabit disk bölümlerinizi tekrar yap?land?rmak.
4.5 Kurulum Sonras?
Her?ey yolunda gittiyse, bilgisayar sizden 'standart aç?l?? disketi' yaratmak için izin isteyecektir. Bununla yeni linuxunuzu açabileceksiniz. Aç?l?? disketini olu?turabilmek için temiz yüksek yo?unluklu MS-DOS formatl? bir diskete ihtiyac?n?z vard?r. Bilgisayar istedi?i zaman disketi sürücüye yerle?tirin ve bir tu?a bas?n.
Ard?ndan bilgisayar sabit diske LILO (linux yükleyici) kurmak isteyecektir. LILO, linux sisteminizi ve di?er i?letim sistemlerini sabit disk üzerinden açman?z? sa?lar. Bunun için menüdeki seçenekleri takip edin.
E?er "OS/2 Boot Manager" (OS/2 sistemi ile gelen önyükleyici) kullan?yorsan?z , LILO bu önyükleyici ile uyumlu çal??mak üzere yeniden yap?land?r?labilir. Böylece OS/2 yükleyici üzerinden linux çal??t?rabilirsiniz.
LILO kurmadan önce her türlü güvenlik önleminizi al?n. LILO'nun çal??mad??? durumlarda MS-DOS, linux veya di?er sistemlerini disketten disketten açabilmek için mutlaka aç?l?? disketleri yarat?n. Böylece LILO hata verip sistem aç?lmazsa disketi kullanarak hatay? düzeltme ?ans?n?z olacakt?r.
Bu ad?mdan sonra modem, fare ve di?er baz? konfigürasyonlar yap?lacakt?r.
4.6 Sistemin yeniden yüklenmesi
Makinay? kapat?n ve LILO kurmu?san?z LILO üzerinden, yoksa disket üzerinden sistemi aç?n. Her?ey yolunda giderse sisteme root olarak girin. Art?k bir Linux'unuz var!
Sistemi LILO kullanarak aç?yorsan?z, makinan?n aç?lmas? s?ras?nda shift veya control tu?lar?na bas?l? tutun. Burada bir aç?l?? istemiyle kar??la?acaks?n?z. Tab tu?una basarak hangi i?letim sistemiyle (MS-DOS, linux vs) devam edece?inize karar verebilirsiniz.
Sistemin aç?ld?ktan ve root olarak girdikten sonra ilk yapman?z gereken i?lem kendinize bir kullan?c? hesab? açman?z. Bunun için 'adduser' komutu kullan?l?r:
# adduser
Adding a new user. The username should not exceed 8 characters in length, or you may run into problems later.
Enter login name for new account (^C to quit): gorkem
Editing information for new user [gorkem]
Full Name: Gorkem Cetin GID [100]: 100 Group 'users', GID 100 First unused uid is 511
UID [511]: 511
Home Directory [/home/gorkem]: /home/gorkem
Shell [/bin/bash]: /bin/bash
Password [yeni-sifre]:
Information for new user [gorkem]: Home directory: [/home/gorkem] Shell: [/bin/bash] uid: [511] gid: [100]
Is this correct? [y/N]: y
Adding login [gorkem] and making directory [/home/gorkem]
Adding the files from the /etc/skel directory: ./.less -> /home/gorkem/./.less ./.lessrc -> /home/gorkem/./.lessrc ./.bash_logout -> /home/gorkem/./.bash_logout
Yeni kullan?c? hesab? açmak için kullan?lan 'adduser' komutu , kullan?c? ismi, isim ve soyad, GID (grup kimli?i), UID (kullan?c? kimli?i) gibi birtak?m sorular soracakt?r. Bu konularda deneyimli de?ilseniz, UNIX sistem yönetimi hakk?nda bir kitap edinin.
?imdi yeni hesab?n?zla sisteme girebilirsiniz. Alt F1 'den Alt F8 'e kadar olan tu?larla birden çok ekranda (sanal ekranlar) ayn? anda çal??abilirsiniz. Yeni hesaplar?n ve root kullan?c?s?n?n ?ifresi 'passwd' komutu yard?m?yla e?i?tirilebilir.
Aç?l?? esnas?nda makinan?z?n ismi /etc/rc.d/rc.M dosyas?nda belirlenir. Bu dosyay? uygun ?ekilde de?i?tirerek makinan?z?n ismini de yeniden tan?mlayabilirsiniz. Makinan?z?n ilk ismi 'darkstar' olacakt?r. E?er TCP/IP a? üzerinde çal???yorsan?z, /etc/HOSTNAME dosyas?n?n içeri?ini de?i?tirerek makina ismi de de?i?tirilebilir.
Bunlar?n d???nda konfigürasyon gerektiren birçok durum vard?r. Bunlar için NET-2-NASIL dosyas?n? iyice okuman?z? öneririm.
5. LILO konfigürasyonu
E?er linux ve OS/2 ile birlikte ayn? disk üzerinde çal??mayacaksan?z, LILO'yu öncelikli yükleyici olarak diskinizdeki di?er i?letim sistemlerinin aç?l???nda rahatl?kla kullanabilirsiniz. OS/2'nin kendine özgü önyükleyicisi oldu?undan birincil önyükleyici olarak bunu kullan?n, LILO'yu ise linux açmak için çal??t?r?n.
Slackware LILO kurulum i?lemi, baz? özel durumlar için yetersiz kalmaktad?r. Bu gibi durumlarda dosyan?n el yard?m?yla konfigürasyonu gereklidir.
LILO'yu de?i?tirmek için /etc/lilo.conf dosyas? üzerinde de?i?iklikler yapmal?s?n?z. A?a??da bir LILO konfigürasyon örne?i görülüyor. Burada linux bölümü /dev/hda2 'de , MS-DOS bölümü ise /dev/hdb1'de (ikinci sabit diskin ilk bölümü) bulunuyor.
# LILO, /dev/hda üzerinde kurulacak. boot = /dev/hda
# Linux yüklemek için image = /vmlinuz # Çekirde?in diskteki ismi /vmlinuzl abel = linux # Buna "linux" ismini ver. (aç?l?? an?nda # ekranda "linux" yaz?s? görnür) root = /dev/hda2 # Kök dosya sistemi olarak /dev/hda2 kullan. vga = ask # VGA ekran modu için kullan?c?dan komut bekle. append = "aha152x=0x340,11,7,1" # SCSI denetleyici için bunu ekleyin
# MS-DOS yüklemek için other = /dev/hdb1 # MS-DOS bölümü abel = msdos # "msdos" ismini ver. table = /dev/hdb # ikinci sürücü için bölümlendirme tablosu
Yukar?da bir örne?i görülen /etc/lilo.conf dosyas?nda gerekli de?i?iklik veya düzeltmeleri yapt?ktan sonra /sbin/lilo dosyas?n? root olarak çal??t?r?n. Bu komut LILO önyükleyicisini sabit diske kuracakt?r. Bundan sonra her yeni çekirdek derlemenin ard?ndan dosyada uygun de?i?iklikleri yap?p ayn? komutu çal??t?rmal?s?n?z.
?imdi sistemi sabit disten tekrar açabilirsiniz. LILO, /etc/lilo.conf dosyas?ndaki ilk i?letim sistemini yükleyecektir. Ba?ka bir sistemle açmak için önyükleme menüsünü ekrana getirmelisiniz. Bunun için makina aç?l?rken shift veya kontrol tu?lar?na bas?n. Ekrana bir aç?l?? istemcisi gelecektir:
Boot :
Burada ya aç?lmas?n? istedi?iniz i?letim sisteminin ismini yaz?n (ilk kurulum s?ras?nda MS-DOS veya linux), ya da tab tu?una basarak listeyi ekrana getirin.
OS/2 kullanabilmek için linux önyükleyicisini ikincil kullanman?z gerekecektir. Linux'u OS/2 önyükleyicisinden açmal?s?n?z. Bunu yapmak için linux sabit disk bölümünü OS/2 fdisk kullanarak yarat?n. Ard?ndan sözkonusu bölümü FAT veya HPFS olarak formatlay?n ki OS/2 tan?yabilsin.
Bundan sonra LILO'yu linux dosya sisteminin oldu?u bölüme kurun. (yukar?daki örnekte /dev/hda2). /etc/lilo.conf dosyas?n?n linux için kullan?lan sat?rlar?n?n son durumu ?u ?ekilde olacakt?r:
boot = /dev/hda2
image = /vmlinuz label = linux root = /dev/hda2
/sbin/lilo dosyas?n?n çal??t?r?lmas?n?n ard?ndan OS/2 önyükleyicisine linux bölümünü tan?t?n. Benzer yordamlar?, sorun ç?karan i?letim sistemleri için de kullanabilirsiniz.
Last edited by Hitman Bret Hart on Tue Jun 15, 2010 1:20 pm; edited 1 time in total
Subject: Re: Linux Kurulumu , Komutlar, Özellikleri Tue Jun 15, 2010 1:18 pm
Bu bölümde Linux kullanmak için gerekli olan temel komutları ve tuşlara atanmış komutlarını göreceğiz. Bu komutların hepsi konsol dediğimiz metin ekrandan veya X-windows altındaki bir uçbirimden (xterm, rxvt, aterm gibi) çalışmaktadır. Fakat tuş komutlarının bir kısmı konsola özgüdür ve X altında pencere yöneticinize göre farklı hareket etmektedirler. Tuşlarla ilgili gösterim ve anlamı: <Ctrl><F1>: Ctrl ve F1 tuşlarına birlikte basılacağını gösterir. <Ctrl><Alt><Fn> (n=1,...,6) X oturumundan konsola geçiş için kullanılır. Birçok Linux dağıtımı açılışla birlikte altı standart konsol açar. Bunlar tamamen birbirinden bağımsızdırlar ve eşzamanlı çalışırlar. Yani birinde bir işlem yapılmaya devam ederken bir diğerine geçip başka bir işleme başlayabilirsiniz. <Ctrl><Alt><F7> Daha önceden açmış olduğunuz sonra <Ctrl><Alt><F1> ile çıktığınız X oturumuna geri döner. Burada önemli nokta bunun altı konsollu bir sistemde geçerli olmasıdır. Eğer sisteminizde dört konsol varsa büyük ihtimalle bu işin tuşu F7 değil F5 olacaktır. <Ctrl><Alt><Fn> (n=7,...,12) n numaralı X oturumuna geçer. Birden fazla X oturumu (sunucusu) açmak mümkün olduğu için bunlar arasında geçiş yapabilirsiniz. <Tab> Bir uçbirimde yazmakta olduğunuz komutu tamamlar. Mesela README dosyasını okutmak için more RE yazıp TAB'a basarsanız o anda bulunduğunu dizindeki RE ile başlayan dosyaların listesini görürsünüz, eğer tek dosya varsa satır tamamlanır. Aynı şey komut isimleri için de geçerlidir, bas yazıp TAB'a bastığınızda hemen basename diye komutun tamamlandığını görürsünüz. (Bu işlem çok sayıda komutla eşleşme durumunda bazı uçbirimlerde iki defa TAB tuşuna basmayı gerektirebilir.)
<Yukarı ok>, <Aşağı ok>, <PgUp>, <PgDn> Daha önceden girilmiş komutlar arasında gidip gelmenizi sağlar. Bu komutları history komutu ile listleyebilirsiniz. <Shift><PgUp>, <Shift><PgDn> Uçbirim çıktısını yukarı aşağı kaydırmak için kullanılırlar (ekrandan çıkmış olan yazıları görmek vs.) <Ctrl><Alt><+>, <Ctrl><Alt><-> X oturumunda bir sonraki ekran çözünürlüğüne geçmenizi sağlar. Kipler /etc/X11/XF86Config dosyasında tanımlanmıştır. <Ctrl><Alt><BkSpc> X oturumunu sonlandırır. <Ctrl><Alt><Del> Sistemi yeniden başlatmak için kullanılır. Konsoldaki shutdown -r now veya reboot komutu gibi davranır. Makinanın üzerindeki sıfırlama (Reset) tuşuna basmayıp bunu tercih etmeniz gerekir, aksi takdirde ext2 gibi bazı dosya sistemleri sorun çıkarabilir. <Ctrl><C> Mevcut komutu durdur. Genelde konsoldaki basit komutlar için kullanılır.
<Ctrl><D> Eğer sizden girdi kabul eden bir konsol komutundaysanız dosya sonu (EOF) yollar, komut istemindeyseniz sistemden çıkarsınız. O yüzden iki defa basmayın ;-). <Ctrl><S> Uçbirime olan çıkışı durdurur. <Ctrl><Q> Uçbirime olan çıkışa devam eder. <Ctrl><Z> Çalışmakta olan komutu arka alana gönderir. <ctrl><X> Konsolda bir işe yaramaz ama Matrix'de nedense Neo kullanıyordu. Neyse orada da bir işe yaramamıştı, sanırım Neo'da Linux kullanıyor ;-). <farenin orta tuşu> Genelde bir başka pencerede seçilmiş bir yazıyı yapıştırmaya yarar. Burada dikkat edilecek nokta Linux altında kopyala/yapıştır işleminin Windows'dan farklı olmasıdır. Bir yazıyı seçerseniz, o seçili olduğu sürece yapıştırılabilir olur (bir kez yapıştırıldıktan sonra defalarca yapıştırılabilir, yeni bir seçime kadar tamponda kalır.). Yani bir kopyala emri vermeniz gerekmez, seçip orta tuşa basmanız yeter, komut satırına yapıştırılmış olur. Konsolda kullanılabilmesi için gpm çalışıyor olmalıdır. <Shift><Insert> yapıştırma işlemini klavyeden yapar. ~ Kullanıcının ev dizinini gösterir /home/kullanıcı_adı ile eşanlamlıdır. cd ~/docs komutu ev dizininizin altında docs dizinine gider. Sadece cd komutu ise cd ~ komutuna eşittir ve ev dizininize gider. . ya da ./ O anda bulunduğunuz dizindeki bir betiği çalıştırırken kullanmak içindir. /. ya da Slashdot Internet'deki en sağlam haber sitesine gider ;-). cd .. Bir üst dizine geçer. exit Sistemden çıkmanızı sağlar. reset Konsol bir şekilde saçma sapan karakterler basıyorsa (genelde çalıştırılabilir bir dosyayı ekrana çıktıladığınızda olur) düzeltmeye yarar. tty Bu komutu yazdığınız uçbirimin aygıt dosyasının ismini verir.
Genel Amaçlı Komutlar help Kabuk komutlarının listesini gösterir. Bu komutların herbiri için help komut_ismi komutu ile yardım alabilirsiniz. komut_ismi --help Söz konusu komut ile ilgili yardım iletisi basar (varsa). man başlık Sistemdeki kılavuz (man) dosyaları. Bir komut hakkında olabildiği gibi bir dosya ya da bir işlev hakkında da olabilir. apropos başlık söz konusu başlıkla ilgisi olan komutların listesi. ls O an bulunulan dizinin içeriğini listeler. ls -al | more O an bulunulan dizindeki bütün dosyaları gösterir (. ile başlayan gizli dosyaları da) Komut burada more komutuna yönlendirilmiştir, bu sayede çıktının bir ekrandan fazla olması durumunda bir ekranlık çıktıdan sonra devamını göstermek için bir tuşa basmanız gerekir. cd dizin dizin dizinine geçilir. cp kaynak hedef Bir yerdeki dosya ya da dizinleri başka bir yere kopyalamak içindir. Unix'lerde genelde bu tür komutlarda her zaman kaynak önce hedef sonra yazılır. mcopy kaynak hedef DOS'tan Unix'e ya da tersine (disketi bağlamanız şart değil) bir dosyayı başka bir yere kopyalar. Aynı mantıkta çalışan mdir, mcd, mren, mmove, mdel, mmd, mrd, mformat gibi komutlar da vardır. ln hedef [isim] Sözkonusu hedef e sabit bağ oluşturur. Sözkonusu dosyalar iki yerde de var gibi gözükür, herhangibir değişiklik diğerini de etkiler, biri silindiğinde diğeri kalır. Sabit bağların kısıtlamaları, bağ dosyası ile asıl dosyanın aynı dosya sistemi içinde olması gerekliliği ve dizinlerle özel dosyalara sabit bağ verilememesidir. ln -s hedef [isim] hedef 'e bir sembolik bağ dosyası (isim verilmezse hedef ile aynı isimde) oluşturur. Sembolik bağda hedef 'in nerede bulunacağının bilgisi vardır. Sembolik bağlar dizinler için de kullanılabilir. Tek sorunu hedef silindiğinde bağ bozulmuş olur. rm dosya ... Verilen dosya ları siler. Sileceğiniz dosyanın sahibi olmanız gerekir. mkdir dizin dizin dizinini oluşturur. rmdir dizin ... Belirtilen dizin 'ler boşsa silinir. rm -r dosya ... Dosya ve dizinleri ve dizinlerin içindeki dizinleri ardarda siler. Root olarak kullanırken dikkat edin, çünkü herşeyi silebilirsiniz!. cat dosya | more Bir dosyayı sayfa sayfa görüntülemek için kullanılır. less dosya Önceki komuta eşdeğerdir, biraz daha fazla özellikleri vardır vim dosya Bir metin dosyasını düzenlemek için kullanılır. Aynı türden nano, joe, mcedit gibi metin düzenleyicileri de kullanabilirsiniz, ancak vim ile UTF-8 kodlu metinleri de düzenleyebilirsiniz. Diğerleri bunu yapamaz. find / -name "dosya" dosya adlı dosyayı en üst dizinden itibaren aramaya başlar. Dosya ismi, * ve ? gibi arama karakterleri de içerebilir. Örneğin benim sistemimde "fazlames*" dizgesi ile fazlamesai.net.txt ve fazlamesai.org.txt dosyaları bulunuyor. locate dosyaismi find gibidir, fakat düzenli olarak oluşturulan bir veritabanına bağlıdır, sistemdeki son değişikliklerden haberi olmayabilir. touch dosya dosya isimli dosyanın tarih bilgilerini deşiştirir. Eğer bu dosya yoksa sıfır bayt uzunluğunda oluşturur. xinit Pencere yöneticisi olmayan bir X oturumu açar. startx Pencere yöneticili bir X oturumu açar. DOS'daki win komutu gibidir. startx -- :1 1 numaralı ekranda X oturumu açar, ilk ekran 0 dır ve komut için öntanımlıdır. Ekranlar arasında <Ctrl><Alt><F7-F8 ...> ile geçiş yapabilirsiniz. xterm Basit bir X uçbirimi açar. Daha hafif sürümleri (rxvt, aterm, eterm gibi) bulunur ve tercih edilir. shutdown -h now Sistemi durdurur. ATX sistemlerde ayrıca makinayı kapatır. halt shutdown -h now ile aynıdır. Sistemi durdurur. reboot shutdown -r now ile aynıdır. Sistemi yeniden başlatır.
Subject: Re: Linux Kurulumu , Komutlar, Özellikleri Tue Jun 15, 2010 1:18 pm
Dosya Sıkıştırma ve Açma Komutları gzip -9 dosya Belirtilen dosya yı en iyi şekilde sıkıştırır ve dosya.gz haline getirir. bzip2 dosya Belirtilen dosya yı en iyi şekilde sıkıştırır ve dosya.bz2 haline getirir. Çoğunlukla gzip'den daha iyi sıkıştırır. gunzip dosya.gz gzip ile sıkıştırılmış dosya.gz dosyasını dosya olarak açar. bunzip2 dosya.bz2 bzip2 ile sıkıştırılmış dosya.bz2 dosyasını dosya olarak açar. tar -xvf arsiv.tar İsmi arsiv.tar gibi belirtilen (sıkıştırılmamış) arşiv dosyasını bulunulan dizine açar. tar -zxvf arsiv.tar.gz İsmi arsiv.tar.gz gibi belirtilen sıkıştırılmış arşiv dosyasını bulunulan dizine açar. Dosya uzantısı .tar.gz olan dosyalardan başka .tgz olan dosyaları da açar. tar -zxvf arsiv.tar.gz -C dizin Sıkıştırılmış arşiv dosyasını belirtilen dizin e açar. tar -jxvf arsiv.tar.bz2 -C dizin Bzip2 ile sıkıştırılmış arşiv dosyasını belirtilen dizin e açar. (Eski sürümlerde -Ixvf kullanılırdı.) tar -zcvf arsiv.tar.gz dizin1 dizin2 ... dosya1 dosya2 ... Belirtilen dizin ve/veya dosya ları arsiv.tar dosyası haline getirir ve ardından gzip ile sıkıştırıp arsiv.tar.gz haline getirir. unzip arsiv.zip -d dizin arsiv.zip zip arşivini belirtilen dizin e açar. unarj e arsiv.arj arsiv.arj arj arşivini açar. uudecode -o hedef kaynak uuencode ile kodlanmış (genelde eposta ekleri) dosyayı açar.
Bilgi Edinme Komutları
pwd Bulunduğunuz dizinin ismini verir. hostname Makinanın konak ismini verir. whoami Sisteme giriş yaparken yazdığınız kullanıcı isminizi verir. id [kullanıcı_ismi] Kullanıcının kullanıcı kimliği, birincil grup kimliği ve üyesi olduğu grupları gösterir. date Sistem tarihi göstermek ya da değiştirmek için kullanılır. Tarihin yerele özgü gösterimle basılmasını isterseniz date +%c yazın. Örneğin "tr_TR" yereli için sadece date komutu Prş Eki 23 21:31:06 EEST 2003 basarken date +%c komutu Prş 23 Eki 2003 21:31:19 EEST basar. date 102321322003 komutu sistem tarihini Prş Eki 23 21:32:00 EEST 2003 yapar. Donanım saatini değiştirmek için setclock komutunu kullanmanız gerekir. time Belli bir komutun işlemini bitirmesinin ne kadar süre tuttuğunu gösterir. Örneğin, ir dizinin listelenme süresini time ls ile öğrenebilirsiniz. who O an sistemde bulunan kullanıcıların kullanıcı isimlerini, hangi uçbirimlerde çalıştıklarını ve sisteme giriş tarih ve saatlerini gösterir. finger [kullanıcı_ismi] Belli bir kullanıcı hakkındaki bilgi verir. last Sisteme en son giriş yapmış kullanıcıların bugünden geriye doğru listesi. history | more Kabuğa son girdiğiniz komutların listesi. | more sayesinde sayfa sayfa okuyabilirsiniz. uptime Makinanın ne kadar süredir açık olduğu bilgisini verir. ps Kullanıcının kullandığı uçbirimde çalıştırmakta olduğu komutların ve süreçlerin listesi. ps -ax | more Sistemin açılışından beri çalışmakta olan bütün süreçlerin listesi. top Temel sistem durumu, çalışmakta olan süüreçler ne kadar bellek/işlemci kullandıkları vs. uname -a Sistem hakkında çekirdek sürümünü, işlemci türü gibi bilgiler. free Bellek kullanımını gösterir. df -h Bağlı sabit disk bölümlerinin doluluk oranlarını gösterir. du -sk [dizin] Belirtilen dizin in (belirtilmezse bulunduğunuz dizinin) içeriğinin diskte kapladığı alanın kB cinsinden boyutunu verir. cat /proc/interrupts Çekirdek tarafından tanımlanmış sistem kesmelerinin listesi. cat /proc/version Linux çekirdeğinin sürüm bilgileri. cat /proc/filesystems Çekirdekte tanımlı kullanılabilecek dosya sistemlerinin listesi. cat /etc/printcap Yazıcıların düzeni. lsmod Yüklü çekirdek modüllerinin listesi. set, declare, export Üçü de kabukta tanımlı ortam değişkenlerinin listesini verir. Tümünü (miras alınanlar dahil) sadece declare verir. echo $PATH PATH ortam değişkeninin değerini gösterir. PATH, kullanıcı tarafından çalıştırılabilecek yazılımların aranacakları yerleri kabuğa bildirmek için kullanılır. dmesg | more Sistem açılışından itibaren çekirdek tarafından üretilen iletiler. Bu iletiler /proc/kmsg dosyasında bulunur ve dmesg komutu sadece tampondaki son iletileri gösterir...
Subject: Re: Linux Kurulumu , Komutlar, Özellikleri
Subject: Linux Kurulumu , Komutlar, Özellikleri 
